در قسمت قبل به معرفي ۵ مدل از مدل هاي ارزيابي عملكرد كه صرفا مبتني بر شاخص هاي مالي نيستند پرداخته شد. اين مدل ها عبارتند از: مدل جايزه ي دمينگ، مدل مالكوم بالدريج، مدل تعالي سازمان، مدل كارت امتيازي متوازن و مدل كارت امتيازي كانجي.محور توجه هريك از مدل ها با توجه به انتظاري كه ار آنها مي رود متفاوت است. اگرچه الگوي كلي ايجاد چنين سيستم هايي توسط ارائه كنندگان آنها تشريح شده، اما سازمان ها  مي توانند اين مدل ها را براي سازمان خود بومي نموده و به ارزيابي عملكرد خود بپردازند.

هدف از انتخاب مدل ارزيابي، دستيابي به مدلي استراتژي محور است كه بتوان از خروجي هاي آن در اتخاذ تصميمات استراتژيك بهره برد. همچنين مبتني كردن فعاليتهاي سازمان بر پايه ماموريت و اهداف با در نظر گرفتن الويت هاي استراتژيك است.

در اين قسمت به مقايسه اي مختصر بين مدل هاي ذكر شده و ويژگي هاي آنها پرداخته مي شود تا علت انتخاب مدل نهايي مشخص گردد.

مدل دمينگ : اين مدل نسبتا قديمي است و كمتر به نگرش فرآيندي و استراتژي ها توجه نموده است. علاوه بر اين تحقيقات صورت گرفته نشان مي دهد هيچ كشوري اين مدل را بطور كامل نپذيرفته است.(نيلي ،۱۳۸۲)

مدل مالكوم بالدريج : اين مدل از جهات زيادي شبيه به مدل تعالي سازمان است ولي با توجه به پذيرش بيشتر مدل تعالي سازمان در ايران، اين مدل كنار گذاشته شد.

مدل تعالي سازمان : اين مدل از اقبال خوبي در ميان كشورها برخوردار است. معيارها و زيرمعيارها كاملا مشخص و تعيين شده هستند در حاليكه در كارت امتيازي متوازن اهداف و سنجه ها بسته به استراتژي هر سازمان تغيير مي يابند و هر سازماني بايد آنها را براي خود به دست آورد.مدل تعالي سازمان تا حد زيادي تجويزي است چرا كه توزيع امتيازات و نحوه امتيازدهي به معيارها و حتي رهيافت مناسب براي خود ارزيابي توسط اين مدل به دقت طراحي شده است. EFQM  با بهره گيري از خود ارزيابي ، نشانگر آن است كه  سازمان در حال حاضر كجا قرار دارد ولي كارت امتيازي متوازن نگاه چشم انداز پرداز بيشتري دارد و به عبارتي نشان مي دهد كه سازمان به چه جايگاهي مي خواهد دست يابد. در نهايت اينكه كاربرد اين مدل نياز به تبحر نسبي دارد در حاليكه درك و كاربرد كارت امتيازي آسان است.

مدل كارت امتيازي متوازن : اين مدل كاملا استراتژي محور است و امروزه يكي از ۱۵ ابزار مديريتي پركاربرد ، كم خطا و موثر بين مديران شركتهاي مختلف در ۲۲ كشور دنيا شناخته شده است. در اين مدل بر پيشرفت همزمان ابعاد توجه مي شود و هم چنين تعامل حوزه ها با هم را بيان مي كند.

مدل كارت امتيازي كسب و كار كانجي : اين مدل همانند مدل كارت امتيازي متوازن استراتژي محور بوده و مزاياي كارت امتيازي متوازن را داراست، همه ي كارها را بصورت فرآيند مطرح نموده و به دنبال بهبود مستمر است، تأكيد مي كند كه كسب موفقيت در هر يك از چهار حوزه مستلزم تقويت ساير حوزه هاست به نحوي كه چرخه اي از پيشرفت مداوم تشكيل شود و البته نسبت به كارت امتيازي متوازن جديدتر و كامل تر مي باشد چرا كه به عنوان مثال مانند مدل تعالي سازمان، هم سازمان را از منظر ذينفعان داخلي و هم از منظر ذينفعان خارجي بررسي مي نمايد. لذا براي انجام اين تحقيق اين مدل مناسب تر از همه مي باشد.

۳-۲- پيشينه تحقيق و مطالعات ارزيابي عملكرد شهرداري

۱-۳-۲-پيشينه داخلي تحقيق

۱-۱-۳-۲- طراحي سيستم نظارت و ارزيابي عملكرد شهرداري تهران

اين پروژه در سال ۱۳۸۴ در مركز مطالعات و برنامه ريزي شهر تهران تعريف و مجري آن شركت تعاوني كاركنان سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور انتخاب شد.

هدف سيستم نظارت و ارزيابي عملكرد مناطق و سازمان هاي وابسته به شهرداري تهران، نظام مند و هوشمندسازي ارزيابي عملكردها، افزايش كارايي و بهره وري عملكردها، توسعه ي كمي و كيفي خدمات شهري و افزايش رضايت مندي شهروندان تعيين شد.هدف ديگر اين طرح آن بود كه از طريق شناسايي متغيرها و شاخص هاي موثر در ارزيابي عملكرد،مدل و ساز و كاري ارائه شود تا درحين اجرا بتوان با تهيه نرم افزار به ارزيابي عملكرد شهرداري تهران پرداخت. در اين طرح ارزيابي عملكرد بصورت سنجش موفقيت مديريت و سازمان در تطبيق با ضوابط و مقررات و اهداف مقرر در برنامه ي توسعه تعريف شده است. در اين طرح، قبل از اجراي فراگير مراحل اجراي آزمايشي در مناطق ۱۳ و ۲۲ و سازمانهاي زيباسازي و بازرسي شهرداري پيش بيني گرديد.( مركز مطالعات و برنامه ريزي شهر تهران،۱۳۸۸)

۲-۱-۳-۲- طراحي نظام ارزيابي عملكرد معاونت اجتماعي و فرهنگي شهرداري تهران

از آنجاييكه حوزه اجتماعي و فرهنگي شهرداري تهران به دليل تنوع وظايف و تعدد و گستردگي سطوح سازماني در ارزيابي عملكرد مديران مناطق دچار چالش بوده لذا اين پروژه در سال ۱۳۸۷ به اداره كل مطالعات اجتماعي و فرهنگي سفارش داده شد. اين نظام ارزيابي علاوه بر دارا بودن پشتوانه نظري از پيشينه تجربي مديران اين حوزه برخوردار است. نظامي كه طراحي شده كاملا بومي متناسب با شرايط شهرداري تهران است و و شاخص ها امكان به روز رساني دارند . ارزيابي در ابعاد چهارگانه پيش بيني شده است و براي تجزيه و تحليل داده ها از روش AHP و آنتروپي استفاده گرديده است. در اين پژوهش هم چنين به بررسي نظام و شيوه هاي ارزيابي عملكرد در برخي كشورها و شهرداري هاي جهان در حوزه اجتماعي و فرهنگي پرداخته شده است.(معاونت امور اجتماعي و فرهنگي شهرداري تهران، ۱۳۹۰)

۳-۱-۳-۲- طراحي شاخص ها و نظام ارزيابي عملكرد شهرداري تهران

اين پژوهش در سال ۱۳۸۸ توسط علي اكبر اسلام صورت پذيرفت. از آنجاييكه مطالعات و بررسي ها براي ارزيابي وضعيت و چگونگي عملكرد با بهره گرفتن از شاخص ها و مدل ها يا الگوهاي نظام مند و ساخت يافته  در شهرداري تهران پيشينه طولاني ندارد، سازمان فناوري اطلاعات  شهرداري در چند سال اخير پروژه هاي مطالعاتي چندي در اين خصوص انجام داده است. در اين مطالعه به تعريف و طراحي شاخص هايي براي ايجاد نظام ارزيابي عملكرد شهرداري پرداخته شده و ارزيابي عملكرد و طراحي شاخص ها با توجه به برنامه عملياتي پنج ساله شهرداري و با تمركز بر بخش ها و سطح كلي سازمان صورت گرفته است.

ساختار اين تحقيق بر سه بخش استوار است:

 

• شناخت سازماني و ارائه مباني نظري

 

• طراحي و استخراج شاخص ها با توجه به مدل منتخب و مطالعات مرحله اول

 

• تكميل شناسنامه شاخص ها با توجه مدل و شاخص هاي طراحي شده

در ادامه جدولي ارائه شده است كه بيانگر رابطه ي ابعاد كارت امتيازي متوازن و اهداف شهرداري تهران مي باشد:

جدول ۴-۲: اهداف و معيارهاي استراتژيك كارت امتيازي در شهرداري تهران