پايان نامه سازماندهي محتواي برنامه درسي تربيت شهروندي

سازماندهي محتواي برنامه درسي تربيت شهروندي

مروري بر ادبيات و منابع تخصصي حوزه مطالعات برنامه درسي نشان دهنده وجود رويكردهاي مختلف نسبت به نحوه سازماندهي محتواي موضوعات گوناگون مي­باشد. در اين قسمت عمده­ترين اين رويكردها به همراه چگونگي گنجاندن و سازماندهي موضوع تربيت شهروندي در قالب اين رويكردها به بحث گذاشته مي­شود.

مهمترين رويكردهاي سازماندهي محتواي يك برنامه درسي خاص عبارتند از: رويكردهاي موضوعات مجزا[۱]، رويكرد بين موضوعي[۲] و رويكرد موضوع هاي عام يا گسترده[۳].

در رويكرد مبتني بر موضوعات مجزا، محتوا به بخش­هاي كاملا مجزا نظير ادبيات،تاريخ، جغرافيا و غيره تقسيم مي­شود. اين نوع رويكرد باعث مي­گرددتا دانش آموزان با دقت محتواي ويژه اي را آموخته و توانايي تفكر و حل مسائل در آن موضوع خاص درآنان برانگيخته شود (فتحي، ۱۳۸۸). براساس اين رويكرد تربيت شهروندي را مي توان در قالب يك برنامه درسي مجزا ارائه كرد و شهروندان را بوسيله آموزش مستقيم شهروندي ازطريق گنجاندن عنوان درسي به همين نام- تربيت شهروندي- براي ورود به زندگي اجتماعي، سياسي، اقتصادي و فرهنگي آماده كرد.

دومين رويكرد، رويكرد بين موضوعي مي­باشد. در اين روش يك مطلب يا مفهوم انتخاب مي­شود كه مي ­تواند به چند موضوع درسي مربوط باشد. هر يك از موضوعات درسي مطلب يا مفهوم مورد نظر را به عنوان بخشي از برنامه درسي دانش­آموز به بحث و مطالعه مي­گذارد (مهرمحمدي و همكاران، ۱۳۸۷). براي مثال ممكن است مولفه­ها و مفاهيم شهروندي از ديدگاه تاريخ، جغرافيا و علوم اجتماعي بررسي شود.

سومين رويكرد، رويكردهاي موضوعات عام يا گسترده مي­باشد. در اينگونه از طرح برنامه درسي تفكيك و مرزبندي بين موضوع هاي درسي به روشني و وضوح گونه هاي پيشين به چشم نمي خورد. تاريخ، جغرافيا، اقتصاد، جامعه شناسي در برنامه درسي مطالعات اجتماعي تركيب شده اند تا دانش آموزان را در شناخت واقعيات جامعه اش كمك نمايد (مهرمحمدي و همكاران، ۱۳۸۷). فلسفه اساسي اين الگو عبارت است از ايجاد همبستگي و ارتباط بيشتربين مطالب مختلفي كه دانش آموزان در برنامه هاي درسي مطالعه مي­ كنند (فتحي، ۱۳۸۸).

در مطالعه دوم انجمن بين المللي پيشرفت تحصيلي (IEA) كه به موضوع تربيت شهروندي اختصاص داشت از معلمان خواسته شد تا ميزان موفقيت خود را با رويكردهاي مختلف سازماندهي برنامه درسي شهروندي اعلام نمايند. نتايج به دست آمده نشان داد كه بيشترين ميزان حمايت مربوط به رويكرد تلفيق و درهم آميختن شهروندي در قالب محتوا و موضوع علوم اجتماعي مي شد. در صورتي كه از رويكرد موضوعات مجزا و ارائه شهروندي در قالب چنين موضوعاتي حمايت كمتري صورت گرفت (كندي، ۲۰۰۸).

در مجموع همانطور كه مطالعات مختلف نشان مي­دهد كشورهاي مختلف رويكردهاي چندگونه اي را نسبت به موضوع تربيت شهروندي اتخاذ كرده اند. با اين وجود به نظر مي رسد اتخاذ رويكرد كل گرا نسبت به اين موضوع مناسبترين رويكرد باشد. به اين صورت مدرسه خود عاملي براي تمرين شهروندي به حساب مي آيد. همچنان كه ديويي معتقد است مدرسه جامعه كوچك است كه در آن دانش آموزان به عنوان عناصر فعال كار مي كنند و مدرسه محيطي براي يادگيري مشاركتي است و كلاس ها به عنوان آزمايشگاهي است كه در آن ايده ال هاي خاص شهروندي و رفتار شهروندان توسط معلمان و شاگردان اجرا و مورد مشاهده قرار مي گيرند (بيلريمور، ۱۹۹۳به نقل از برخورداري، ۱۳۸۱).

۲-۱۵- روش­هاي ياددهي ـ يادگيري متناسب با تربيت شهروندي

هدف از تربيت شهروندي، پرورش شهرونداني مي­باشد كه نقشي فعال و مشاركت جويانه در مسائل مختلف جامعه خود دارند. لذا روش­هاي تدريس اينگونه از تربيت نيز بايد داراي      جهت­گيري مشاركتي و فعال باشند. منظور از روش­هاي مشاركتي و فعال روش­هاي هستند كه فراگيران را به گونه­اي فعال با مسائل و موضوعات مختلف درگير مي­ كنند و امكان مشاركت آنان را فراهم مي­آورند. در اين روش­ها دانش­ آموزان در كانون آموزش قرار مي­گيرند و به گونه­اي فعال با آموزش درگير مي­شوند. مربيان و صاحبنظران تربيتي بر تاثير مثبت راهبردها و شيوه ­هاي فعال تدريس و ايجاي فضاي دمكراتيك براي يادگيري تاكيد دارند. گراس ودنيسون[۴] (۱۹۹۱) به دوازده راهبرد ياددهي ـ يادگيري كه متناسب با تربيت شهروندان مي­باشند، اشاره مي­ كنند. آن­ها معتقد هستند كه هر يك از اين راهبردها مي ­تواند به صورت جداگانه و يا به صورت تركيبي از  استراتژي­هاي اثربخش به كار گرفته شوند. اين راهبردها عبارتند از:

 

• رويكرد رشته­اي

اين استراتژي درصدد است تا دانش­ آموزان را از طريق محتواي دانش رشته­هاي خاص نظير تاريخ به عنوان شهروندان خوب تربيت كنند.

 

• رويكرد حقوقي

اين رويكرد تاكيد مي كند كه دانش آموزان نيازمند درك روندهاي سياسي و قانوني هستند و اين شناخت باعث مي شود كه دانش آموزان به عنوان يك شهروند در امور اجتماعي مشاركت داشته باشند.

 

• رويكرد تفكر انتقادي

اين راهبرد به دنبال پرورش مهارت ها و قابليت هاي فراگيران به عنوان تصميم گيرنده مي باشد. اين رويكرد بر اين فرض مبتني است كه دانش آموزان به عنوان شهروندان خوب بايد قادر باشند نقادانه بيانديشند و همچون شهروندان خوب در اداره امور مشاركت نمايند.

 

• فعاليت يا مشاركت مدني

اين رويكرد مبتني بر اين باور است كه دانش آموزان از طريق مشاركت در جامعه مهارت ها و توانمندي مورد نياز يك شهروند خوب را كسب كنند.

 

• رويكرد مسائل اجتماعي يا عمومي

اين رويكرد از اين موضوع حمايت مي كند كه بايد فراگيران شناختي عميق و گسترده از برخي مسائل مبتلا به جامعه همچون صلح بدست آورند.

 

• رويكرد شفاف سازي ارزش ها

اين رويكرد بيان مي­ كند كه دانش آموزان بايد قادر باشند درباره اينكه چه چيزي را كنترل كنند كه شكل دهنده ارزش ها باشد، شناخت و آگاهي به دست آورند.

 

• رويكرد رشد اخلاقي

رويكرد رشد اخلاقي دانش آموزان را با معضلات اخلاقي مختلف مواجه مي­ كند و فراگيران ديدگاهشان را در اين خصوص به چالش كشيده و توجيهات خود را بيان مي­ كند.

 

• رويكرد فعاليت موسسه­اي يا اصلاح آموزشي

اين راهبرد ياددهي ـ يادگيري مبتني بر كل محيط آموزشي بوده و دانش آموزان را به ارزشيابي از اعمال و فرايندهاي خود با هدف همسو شدن با رويكردها و شيوه هاي دمكراتيك دولتي درگير مي­سازد.

 

• رويكرد اجتماع­پذيري و القاي عقيده

اين راهبرد ياددهي ـ يادگيري بر اين باور است كه در جامعه مجموعه ­اي از هنجارهاي اجتماعي حاكم است كه دانش­ آموزان بايد اين هنجارها را بياموزند تا بتوانند به عنوان شهروندان خوب مشاركت داشته باشند.

 

• رويكرد موضوعات معاصر و وقايع جاري

اين رويكرد بيشتر بر مسائل و موضوعاتي كه به فراگيران مرتبط است متمركز بوده و نسبت به ساير موضوعات و مسائل اجتماعي به لحاظ وسعت اين موضوعات و ارتباط اندكي كه با فراگيران دارد، اهميتي اندك قائل است.

 

• ديدگاه توسعه انسان­گرايي

اين رويكرد علاقمند به پرورش جوانان كارآزموده مي باشد. استراتژي ياددهي ـ يادگيري به دنبال شيوه هايي براي پرورش همه جانبه افراد است به طوري كه بتوانند نقش خود را به عنوان يك شهروند خوب انجام دهند.

 

• رويكرد وابستگي متقابل جهاني

كانون تمركز اين رويكرد بر افزايش دامنه ملي تربيت شهروندي بوده و در جهت پرداختن به وابستگي متقابل كه در مقياس جهاني شكل گرفته است، عمل مي­ كند.

[۱]- separate subject

[۲]- interdisciplinary

[۳]- board fields

[۴] – Gross, & Dynesson