مغز هيجاني

مغز هيجاني

براي درك تسلط مقتدرانه هيجان ها بر ذهن خردورز – و اينكه چرا احساسات و منطق تا اين حد با هم در مي افتند – نحوه تكامل مغز را بررسي مي كنيم.

اندازه مغز انسان كه از حدود ۱۳۵۰ گرم ياخته عصبي و مايع سلولي تشكيل مي شود، تقريباً سه برابر مغز بستگان نزديك او در زنجيره تكامل، يعني نخستين هاي غير انسان است.در طول ميلون ها سال تكامل، مغز از پايين به سمت بالا تكامل يافته و مراكز بالاتر آن از بسط و تفصيل قسمت هاي پايين تر و كهن تر به وجود آمده اند.(رشد مغز در جنين انسان تقريباً همين مسير تكاملي را طي مي كند) (گلمن ،۱۳۸۹).

ابتدايي ترين بخش مغز در تمام گونه اي عصبي شان، سيستمي حداقلي نيست، ساقه مغز است كه قسمت فوقاني نخاع شوكي را احاطه كرده است.اين ريشه مغز، اعمال حياتي ابتدايي مانند تنفس و سوخت و ساز اندام هاي ديگر بدن را تنظيم مي كند و كنترل واكنش ها و حركات قالبي را بر عهده دارد.نمي توان گفت كه اين مغز ابتدايي، فكر مي كند ياقدرت يادگيري دارد، بلكه بيشتر مجموعه اي از تنظيم كنندهاي از قبل برنامه ريزي شده است كه بدن را آن گونه كه بايد به حركت وا مي دارد و به گونه اي واكنش نشان مي دهد كه ادامه حيات را ممكن سازد(هاريسون،۲۰۰۸).

در عصر خزندگان اين مغز حاكميت داشت.ماري را مجسم كنيد كه به نشانه تهديد به حمله فش فش مي كند.از ابتدايي ترين ساختار هاي مغز، يعني ساقه مغز، مراكز هيجاني سر بر آوردند.ميليون ها سال بعد در طول دوران تكامل، از اين قسمت هاي هيجاني، مغز متفكر يا قشر تازه مخ پديد آمد، يعني پوسته بزرگي كه متشكل از بافت هايي در هم پيچيده كه لايه هاي فوقاني مغز را تشكيل مي دهند.اين واقعيت كه مغز متفكر از مغز هيجاني به وجود آمده است، رابطه ميان فكر و احساسات را آشكار تر مي سازد، به اين صورت كه خيلي پيش از آنكه مغز منطقي پديد آيد، مغز هيجاني وجود داشته است(گلمن ،۱۳۸۹).

تكامل مراكز قديمي هيجاني از قطعه بوياي شروع شد و اين مراكز در نهايت به قدري بزرگ شدند كه قسمت فوقاني ساقه مغر را احاطه كردند.در مراحل اوليه، مركز بويايي از لايه هاي عصبي باريكي تشكيل كي شد كه براي تجزيه و تحليل بو به كار برده مي شدند.يك لايه از اين ياخته ها، آنچه را كه فرد بوييده بود مي گرفت و به دسته هاي مختلف طبقه بندي مي كرد.خوردني يا سمي، جفت جنسي، دشمن يا طعمه.

لايه دوم ياخته ها از طريق سيستم عصبي، پيام هاي بازتابي را ارسال مي كرد تا به بدن دستور لازم را بدهد:گاز گرفتن، از دهان بيرون ريختن، نزديك شدن، گريختن، تعقيب كردن و شكار.با پديد آمدن اولين پستانداران، لايه هاي جديد و اصلي مغز هيجاني به وجود آمدند، اين لايه ها كه ساقه مغز را در بر گرفته اند به ناني حلقوي شباهت دارند كه ته آن را گاز زده باشند، يعني جايي كه ساقه مغز ميان آن قرار گرفته است.از انجا كه اين قسمت مغز به دور ساقه مغز حلقه زده و آن را در ميان گرفته است، به آن دستگاه ليمبيك (دستگاه كناري) مي گويند كه ريشه لغوي آن “Limbus” به معناي حلقه است.اين محدوده عصبي جديد، هيجان هاي مناسب را به مجموعه مغز اضافه كرد.

در مواقعي كه اسير اشتياق يا غضب، يا سراپا غرق عشق يا ترس و وحشت مي شويم، در واقع دستگاه ليمبيك است كه مارا در چنگال خود دارد(گلمن ،۱۳۸۹).

۲-۴-۱۹٫به كار بردن درست هيجان ها

قدرت تنظيم احساسات خود، توانايي اي است كه بر حس خود آگاهي متكي مي باشد.كه شامل ظرفيت شخص براي تسكين دادن خود، دور كردن اضطراب ها، افسردگي ها يا بي حوصلگي هاي متداول-و پيامد هاي شكست در اين مهارت عاطفي، است.افرادي كه به لحاظ اين توانايي ضعيفند، دايماً با احساس نوميدي و افسردگي دست به گريبانند، در حالي كه افرادي كه در آن مهارت زيادي دارند، با سرعت بسيار بيشتري مي توانند ناملايمات زندگي را پشت سر بگذارنند)برادبري ،۱۳۸۴).